معرفی کامل انواع ماسک

به گزارش بازرگانی سلیمانی؛ ماسک صورت یک مانع فیزیکی است که مابین دهان و بینی قرار می گیرد و از ورود احتمالی انواع ویروس ها و عفونت ها از طریق دهان و سیستم تنفسی جلوگیری می کند.

ماسک های تنفسی با توجه به جنس و ضخامتی که دارند، از میزان مقاومت متفاوتی در برابر ذرات برخوردار هستند و کاربردهای گوناگونی دارند. این ماسک ها از نوع محافظ ذرات و از ساده ترین و ارزان ترین نوع ماسک های محافظت کننده هستند. البته این محصولات در مقابل ذرات محافظت دارند اما در مقابل گازها و بخارات شیمیایی مقاومتی ندارند و تنها جهت جلوگیری از ورود مواد کم خطر در نظر گرفته شده اند.

انواع ماسک

ماسک های محافظ صورت از انواع گوناگونی برخوردار هستند. این ماسک ها با توجه به میزان محافظت در برابر ویروس ها، ساختار، استانداردهای استفاده شده در آنها و … در انواع مختلفی تولید و به بازار عرضه می شوند.

ماسک پارچه ای

ماسک پارچه‌ای یکی از انواع ماسک به شمار می آید. ماسک های پارچه ای از جنس پارچه های گوناگون تولید می شوند و در مقایسه با ماسک های دیگر، محافظت کمتری دارند. این ماسک ها از قابلیت استفاده مجدد برخوردار هستند.

نوع الیاف پارچه استفاده شده و میزان تراکم آن، ضخامت و تعداد لایه بکار رفته در میزان محافظت ماسک تأثیر به سزایی دارد. اما همچنان بسیاری از متخصصان بر این باورند که ماسک های پارچه ای نمی توانند اثر مطلوب و کاملی جهت ممانعت از ورود ذرات بیماری زا به بدن داشته باشند.

ماسک جراحی یا ماسک پزشکی

یکی دیگر از انواع ماسک و شیلد محافظ صورت ماسک‌های جراحی است. ماسک های جراحی یا پزشکی به عنوان تجهیزات حفاظت شخصی (PPE) شناخته می شوند و مورد تأیید سازمان غذا و دارو (FDA) هستند. این ماسک ها به صورت گشاد بر روی دهان و بینی قرار می گیرند و معمولاً در حین جراحی و سایر اقدامات مرتبط با پزشکی کاربرد دارند. این ماسک ها معمولاً ترکیبی از کاغذ و پارچه هستند و به رنگ آبی روشن عرضه می شوند.

ماسک های جراحی غالباً جهت محافظت در برابر ذرات بزرگ تر کاربرد دارند و محافظتی در مقابل ذرات ریزتر ایجاد نمی کنند. این ماسک ها اگر به درستی مورد استفاده قرار بگیرند، می توانند از ورود پاشش های حاوی ویروس و باکتری به دهان و بینی جلوگیری کنند. بدین ترتیب می توانند از گسترش ویروس از فرد ناقل بیماری تا حدودی جلوگیری نمایند. همچنین این ماسک ها می توانند مانع پخش شدن قطرات بزاق یا ترشحات دستگاه تنفسی شوند.

ماسک های جراحی یکبار مصرف هستند و نباید بیشتر از ۳ تا ۸ ساعت مورد استفاده قرار بگیرند و چنانچه به هر دلیلی این ماسک ها کثیف شوند، باید در داخل کیسه دربسته دور انداخته شوند و یک ماسک جدید جایگزین شود.

ماسک جراحی سه لایه از سه لایه تشکیل شده است. یک لایه فیلتر که از پلی پروپیلن مذاب ساخته شده است. این ماده بین دو لایه پارچه قرار می گیرد و از ورود و خروج ذرات جلوگیری می کند. البته ماسک های جراحی براساس ضخامت و ساختاری که دارند نیز، محافظت متغیری را ایجاد می کنند.

ماسک محافظت کننده از دستگاه تنفسی

ماسک های تنفسی نوعی از تجهیزات حفاظت شخصی (PPE) محسوب می شوند. این ماسک ها با فیلتر کردن تمامی ذرات، کارایی مطلوبی دارند و نسبت به ماسک های پزشکی عادی، حفاظت محکم تر و مقاوم تری را بر روی صورت ایجاد می کنند. این ماسک ها اعلب توسط کارکنان مراکز درمانی مورد استفاده قرار می گیرند و برای استفاده روزانه مردم کاربرد ندارد. این نوع ماسک ها برای جلوگیری از استنشاق انواع گازهای متصاعدشده، گرد و غبار و ذرات ریز کاربرد دارند.

این ماسک ها معمولاً از ۴ لایه تشکیل می شوند. این ماسک ها از یک لایه بیرونی و یک لایه فیلتر که از میکرو الیاف پلی پروپیلن تشکیل شده است، ساخته می شوند. همچنین یک لایه اکریلیک و یک لایه داخلی جهت استفاده راحت بر روی صورت، نقش مهمی در ساختار این ماسک محافظت کننده دارند.

این نوع ماسک ها گاهی به دریچه هایی برای بازدم نیز مجهز هستند که تنفس کاربران را راحت تر می کند. این ماسک ها می توانند یکبار مصرف باشند و یا قابلیت تعویض فیلتر ماسک را نیز داشته باشند.

ماسک شیمیایی

یکی دیگر از انواع ماسک و شیلد محافظ صورت ماسک‌های شیمیایی هستند. ماسک شیمیایی به صورت ماسک نیم صورت یا تمام صورت، در مقابل گازها و بخارات شیمیایی محافظت خوبی از خود نشان می دهند. ماسک شیمیایی تمام صورت از چشم، دهان و بینی فرد محافظت می کند و از وارد شدن هرگونه آسیب و ایجاد حساسیت های پوستی جلوگیری می نماید.

فیلتر ماسک شیمیایی باید کاملاً متناسب با نوع محیط و نوع مواد شیمیایی موجود در محیط انتخاب و بکار گرفته شود. قبل از بکار بردن فیلتر ماسک شیمیایی، باید میزان خطر مواد شیمیایی مشخص شود.

تفاوت ماسک N۹۵ و ماسک جراحی

سازمان غذا و دارو (FDA) براساس نوع کاربرد و میزان محافظت، تفاوت هایی را برای ماسک N۹۵ و ماسک جراحی قائل شده است.

ماسک های جراحی معمولاً به صورت شل بر روی صورت و مابین بینی و دهان قرار می گیرند و محافظت سفت و محکمی را ایجاد نمی کنند. در حالیکه ماسک N۹۵ فیلتراسیون بسیار خوبی برای ذرات معلق موجود در محیط است و در مراکز درمانی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. هر دو نوع ماسک یکبار مصرف هستند و از نظر میزان محافظت و قدرت فیلتر کردن باید مورد تست و آزمایش قرار بگیرند.

تفاوت ماسک N۹۵ و FFP۲

تنها تفاوت ماسک های ان ۹۵ و FFP۲ در استاندارد و پروتکل های این دو نوع ماسک است که تحت تست قرار می گیرند. همانطور که قبلاً اشاره کردیم نوع N۹۵  مورد تأیید استاندارد NIOSH هستند. این ماسک ها تحت تست آئروسل های سدیم کلراید با قطر ۰.۳ میکرون با جریان ۸۵ لیتر بر دقیقه قرار می گیرند. ماسک های ان ۹۵  باید از فیلتراسیون ۹۵ درصد برخوردار باشند.

همچنین نوع N۹۵ قابلیت استفاده در محیط هایی با آئروسل های غیر روغنی را دارند. گفتنی است که ماسک های ان ۹۵ به معنی Not Resistant To Oil با کاربرد فیلتراسیون ۹۵ درصد است.

همچنین ماسک های FFP۲ با استاندارد ۱۴۹ EN اروپا هستند و طبق این استاندارد تشکیل می شوند.

شرایط تست این ماسک به گونه ای است که باید از فیلتراسیون ۹۴ درصد برخوردار باشند. ماسک های FFP۲ تحت تست آئروسل های سدیم کلراید با قطر ۰.۳ تا ۰.۶ میکرون و با جریان ۹۵ لیتر بر دقیقه تشکیل می شوند. هچنین گفتنی است که ماسک های FFP۲ تحت تست پارافین و روغن قرار می گیرند. در نتیجه تنها برتری ماسک های FFP۲ نسبت به نوع N۹۵ در در این مورد است.

استانداردهای ماسک محافظت کننده از دستگاه تنفسی

در اروپا براساس میزان قدرت فیلتر و محافظت، ماسک های تنفسی براساس استاندارد EN ۱۴۹: ۲۰۰۱ به انواع زیر تقسیم می شوند:

• FFP۱: ماسک FFP۱ در مقایسه با دو نوع دیگر، کمترین میزان محافظت را دارد. این ماسک قابلیت حذف آئروسل های موجود در محیط به میزان حداقل ۸۰ درصد را دارد و میزان نفوذ و نشت ذرات به خارج آن نیز حداکثر ۲۲ درصد برآورد شده است.
• FFP۲: ماسک FFP۲ حداقل ۹۲ درصد فیلتراسیون دارد و می تواند به میزان حداکثر ۸ درصد موجب نشت ذرات به خارج از ماسک شود.
• FFP۳: ماسک FFP۳ حداقل ۹۹ درصد فیلتراسیون دارد و حداکثر ۲ درصد می تواند موجب نشت ذرات به بیرون شود. این ماسک ها معمولاً در برابر ذرات بسیار ریز همچون آزبست ها نیز مقاومت دارند.

در ایالات متحده نیز ماسک های تنفسی براساس استاندارد NIOSH که میزان مقاومت ماسک در برابر روغن را نشان می دهد، به انواع زیر تقسیم می شوند:

• کلاس N: این ماسک ها مقاومتی در برابر روغن ندارند. ماسک N۹۹ ،N۹۵ و N۱۰۰ از این نوع ماسک ها به شمار می آیند. عدد بعد از N، درصد فیلتراسیون ذرات معلق موجود در هوا را مشخص می سازد.
• کلاس R: این ماسک ها تا ۸ ساعت در برابر روغن مقاومت دارند. ماسک R۹۹ ،R۹۵ و R۱۰۰ از این نوع ماسک ها به شمار می آیند.
• کلاس P: این ماسک ها در برابر روغن کاملاً مقاوم هستند. P۹۹ ،P۹۵ و P۱۰۰ از این نوع ماسک شناخته می شوند.

ماسک N۹۵ اگر به درستی انتخاب شود و بر روی صورت قرار بگیرد، می تواند در مقابل ۹۵ درصد ذرات معلق موجود در هوا محافظت داشته باشد. به دلیل میزان محافظتی که این نوع ماسک ها دارند، لازم است افرادی که دچار ناراحتی قلبی و تنفسی هستند، پیش از استفاده با پزشک خود مشورت نمایند.

زمان تعویض فیلتر ماسک

برای استفاده صحیح از ماسک های تنفسی فیلتردار، باید فیلتر ماسک مناسب و باکیفیتی را انتخاب نمایید. علاوه بر آن، زمان تعویض فیلترها از اهمیت بالایی برخوردار است. مدت زمان تعویض فیلتر ماسک از موارد حائز اهمیت است. سازمان ایمنی و بهداشت کار (OSHA)، ۳ عامل مهم جهت تعیین زمان مناسب تعویض فیلتر ماسک را پیش بینی کرده است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

سطح فعالیت فرد

سطح فعالیت فرد تأثیر عمده ای در طول عمر فیلتر ماسک دارد. هرچه فرد فعالیت بیشتری داشته باشد و نفس های بیشتری بکشد، فیلتر ماسک میزان بیشتری از آلودگی را در مدت زمان کوتاه تری فیلتر می کند و همین واکنش موجب کاهش طول عمر فیلتر ماسک می شود.

دمای محیط کار

دمای بالای محیط می تواند تأثیرات منفی بر روی عمکلرد فیلتر داشته باشد. دمای بالا و ایجاد رطوبت بیشتر می تواند موجب شل شدن بخش های جذب کننده آلودگی شود. تحقیقات نشان می دهد افزایش دما به میزان ۱۰ درجه سانتی گراد، ۱۰ درصد از عمر مفید فیلتر ماسک را کاهش می دهد.

ساختار فیلتر

ماسک های تنفسی ذرات و ماسک های شیمیایی از مواد مختلفی در ساختار فیلتر خود استفاده می کنند که این مواد می تواند رابطه مستقیمی با طول عمر فیلتر ماسک داشته باشد. برای مثال، اغلب ماسک های تنفسی ذرات از ذغال فعال جهت جذب آلاینده ها استفاده می کنند. مشخصات یک فیلتر، در طول عمر آن نقش بسیار مهمی دارد. علاوه بر موارد ذکرشده، وجود رطوبت و وجود چندین آلاینده نیز عمر فیلتر ماسک را کاهش می دهد.

در صورت استفاده از ماسک تنفسی گرد و غبار همچون ماسک های FFP۳ پیشنهاد می شود در صورت کثیف نشدن، فیلتر ماسک پس از ۸ تا ۱۰ ساعت تعویض شود. اما درخصوص ماسک شیمیایی توصیه می شود فرد به محض بروز مشکل در تنفس و یا به محض کثیف شدن و خراب شدن فیلتر، نسبت به تعویض آن اقدام نماید.

تعویض فیلترها نیز باید مطابق با کارخانه های سازنده آنها انجام گیرد. کارخانه های سازنده نیز بازه های زمانی برای تعویض فیلتر را اعلام می کنند اما با این حال از آنجاییکه این کارخانه ها اطلاعات دقیقی از نوع محیط و مواد آلاینده ای که فرد با آنها سروکار دارد را ندارند، این اطلاعات می تواند ناقص باشد. زمان تعویض فیلتر ماسک می تواند با بررسی دقیق تر محیط، انجام آزمایش های مرتبط و شناسایی میزان دما، رطوبت، غلظت مواد آلاینده و نوع مواد آلاینده به صورت دقیق تر تعیین شود.

لازم به ذکر است که این موارد از عوامل مؤثر در طول عمر فیلتر ماسک محسوب می شوند. به عبارتی صرف نظر از اینکه از ماسک تنفسی جهت گرد و غبار یا بخارات و گازهای شیمیایی استفاده می شود، این معیارها در طول عمر فیلتر ماسک مهم به شمار می آیند.